2048.MỘT BÀI VIẾT VỀ TÂY NAM BỘ , ĐỂ TỐI ĐỌC

 GIA CÁT LUẬT 0921888868 sưu tầm 

Bài: Lâm Hùng 

Đồng ruộng miền Tây Nam bộ đang khô hạn, bỗng sũng nước dưới những cơn mưa đầu mùa. Hồi còn nhỏ xíu, vào những dịp này, ít khi tôi bỏ qua việc mình cực kỳ yêu thích: soi nhái.

Một ông chú ở Huyền Hội có tính khôi hài, nheo mắt nói: “Sống ở đời người ta phải sợ và nợ vài ba thứ mới nên thân được". Chẳng hạn, thằng nhóc con chú rất sợ ma, dù rất khoái nghe kể chuyện quỷ trước lúc ngủ. Còn chú thỉnh thoảng nợ... vài cữ cà phê sáng, ở một góc chợ quen. Chuyện nhỏ! Quan trọng hơn, mùa này, nhất thiết chú cùng tôi phải nợ đồng quê một bữa nhái mập.

Trở lại chân ruộng xăm xắp nước, sau cơn mưa lúc ông mặt trời chuẩn bị đi ngủ. Không khí thật mát mẻ. Đám dế than, dế mèn loi ngoi, lạnh run... râu, vì bị trôi tuột khỏi hang, “áo quần” tơi tả. Lũ ễnh ương nằm lim dim mắt, phình bụng kêu “quên... quan” buồn thảm.

Bóng đêm buông rèm. Lấp loáng những ánh đèn soi, lúc gần lúc xa. Mặc tình, tiếng “èo ẹo” của những cặp “tình nhân”... nhái vang lên nghe lảnh lót, trầm bỗng, rầm rộ, háo hức, cuồng nhiệt, da diết... đến quên thôi! “Chàng” nhái đực nhỏ bằng 1/3 nàng nhái cái, thế mà “hát” rất sung và... “âu yếm” người tình hết mình.

Tiếng “ẹo” sau cùng nghe có vẻ thảng thốt, ngắn ngủn, lạc điệu - thợ soi đã thộp được cả đôi. Lắm lúc, thấy “chồng” nhái cỡ ngón tay cái, thợ soi tinh nghịch “búng vào đầu cho... tỉnh” rồi thả lại.

Sao khuya đang trẩy hội. Bất chợt, gió ùa về  ào ào, mưa rớt lộp độp, càng nặng hạt. Cánh thợ soi liền chạy tới những cánh đồng, vạt rẫy thấp trủng tha hồ hốt nhái hội.

Vào giỏ rồi, có đôi vẫn tranh thủ yêu.

Anh thợ soi dù lạnh tím môi, chân mỏi nhừ, bụng đói meo vẫn phải phì cười... kính nể.

Đó là nhái Nam, còn nhái Bắc lúc... “lên đỉnh” có gì khác?

Thử xem: “...Đêm nằm trong khu vườn ứa mật kỷ niệm, cỏ trải làm một manh chiếu mềm, sương thu rót rượu, và tiếng nhái vẳng lên như người ngồi gõ phách trong cuộc hát ả đào xa xưa. Mấy năm đi xa chừ mới về, lòng tôi như quặn lên mỗi khi gặp phải tiếng quê trong đêm thanh vắng. Tiếng nhái hay là tiếng yêu thương của quê hương cứ rủ rỉ mến trìu.... Ngay ở cách gáy thôi đã thấy nhái rất nhiệt tình. Nó ép toàn thân để cho cơ bụng co bóp và phát ra tiếng kêu. Hầu hết tim động vật đều có bốn ngăn, riêng tim ếch nhái thì chỉ ba ngăn; thế nhưng, liệu có loài nào nhiệt tình hơn nhái trong những đêm khuya được?

Và tôi ngẫm lại một triết lý hiện hữu của cuộc sống: Trái tim vĩ đại không phải là trái tim to mà là bao dung và nhiệt huyết...”

Trở lại chuyện những món nợ không trả nổi bằng tiền. Hẳn nhiên, nhái cái nợ nhái đực một đêm hát ru tình tứ. Vậy nhái đực có nợ nần ai nữa không?

Nếu bạn hỏi câu này với một số dân Cầu Kè, Trà Ôn hoặc Vũng Liêm, ...sành ăn, chắc họ sẽ đáp: cây chùm ruột.

Đầu mùa mưa, những gốc chùm ruột già cỗi thích mọc ở những vùng đất phèn chua,da xù xì, bỗng tươi trẻ lại. Chúng đâm lún phún những chồi non màu xanh tím tràn nhựa sống. Quằn hái nhanh vào sáng sớm, đem nấu canh với thịt nhái, nêm ít tiêu sọ và ớt hiểm giã, ngọt lịm.

Gặp những bà nội trợ ưa nấu nướng theo kiểu gia truyền, họ sẽ chỉ ngay bụi sả cạnh chuồng gà. Trồng vậy, ban đêm, sả có thể giúp gia chủ “canh” bọn rắn hổ hành thập thò vào rình bắt gà con. Ngày sả “độ”đủ thứ thịt nhà, cá đồng với các món xào, hầm...

Cũng như ếch, thịt nhái giàu đạm nhưng trội tính âm hàn. Tinh dầu sả sẽ át mùi tanh, phụ trợ tính dương, giúp món ngon thêm lành.

Tương tự, món nhái chiên nước mắm vẫn cần củ sả, chuối chát, rau răm, củ gừng xắt chỉ... ăn kèm. Cùng dòng “vũ nữ thân gầy” nhưng thịt nhái ta có phần đầy đặn hơn khô nhái Campuchia, nên vị ngọt lẫn mùi thơm cũng đậm đà hơn. Mặc dù, chân chúng không thon dài, thanh mảnh bằng nhái xứ Chùa Tháp. Nhiều người đoán, đây là một loại “chằng hiu” chứ không phải nhái đồng.

Đồng thời, món nhái om lá lốt, lá cách hoặc lá nhàu đều đứng vững trong bảng “phong thần” món ngon mùa nào thức nấy.

Nhiều người xem thịt nhái là món “cùng lắm phải ăn”, nhưng với tôi, nhái mới là món hảo hạng. Tôi còn nhớ như in, những cơn mưa đầu mùa thường trút vội vào buổi chiều. Khi bóng đêm bao trùm, ngoài đồng bắt đầu ỏm tỏi tiếng nhái, tiếng ếch thi nhau kêu. Tôi xắn quần, cầm giỏ và đèn pin, bắt đầu cho chuyến đi săn kỳ thú. 

Mùa này, nước chỉ xăm xắp, nhái khô (người ta gọi là nhái khô vì loài này chỉ xuất hiện ở những vũng nước trên mặt ruộng khô, để phân biệt với loài nhái nước ở ao, hồ) chui ra khỏi hang, tìm đến các vũng nước để kiếm ăn. Ánh đèn pin lia loang loáng, khi nào gặp những chấm đỏ thì dừng lại, đó là mắt nhái. Nhái khô tập trung từng bầy, khi gặp ánh sáng, chúng đứng ngẩn ra nhìn, khiến việc săn nhái rất dễ dàng. Một người bắt giỏi, lội khoảng dăm khoảnh ruộng là được vài ký. Khi ấy, chân đã mỏi, bụng đã cồn cào, về làm thịt nhái là vừa. 

Sau khi dọn sạch da và ruột, nhái được trộn với bột nghệ, sả xắt nhuyễn. Trong lúc xào, châm thêm một chút nước mắm nhỉ, xào gần xong thì cho thêm ít tiêu sọ. Khi nhà tôi xào nhái, thể nào mùi thơm cũng làm điếc mũi nhà ông chú ở gần đó. Chẳng cần qua mời mọc, chú tự động xách chai đế Xuân Thạnh mò sang. Đĩa mồi thơm phức được dọn ra, tỏa khói ngào ngạt trong đêm thanh gió mát. Tôi còn đặc biệt thích cảm giác cả hai chú cháu xòe bàn chân xoa xoa, đập đập cho sạch bùn khô, khoan khoái khoanh tròn trên chiếc chiếu bên đĩa mồi ngon. Mùi thơm đặc trưng của nhái xào hòa quyện với mùi hăng hắc của đất mới bị mưa đánh thức, khiến thực khách mơ màng. Vị ngọt của thịt nhái quyện lẫn vị ngai ngái của nghệ, cay nồng của tiêu, khiến ăn hoài không chán. Xương nhái giòn rụm, nhai đến đâu, rã ngọt ra đến đó, kích thích vị giác vô cùng. Canh chua nhái cũng là món khoái khẩu. Nhái được xào sơ, bỏ vô nấu canh chua với lá me non, cây chuối non xắt mỏng. Vị chát của chuối khử mùi tanh của nhái, vị chua của lá me non đầu mùa khiến món ăn thêm ngọt. Dằm trái ớt cho thiệt cay, húp một hớp canh chua nhái, nhấm chút rượu, mồ hôi lập tức túa ra.

Mùa này miền Tây buổi chiều thường có mưa giông. Tiếng sấm đì đùng vọng lại từ phía chân trời xa, rồi tiếng mưa rơi lộp độp trên mái nhà, có khi cả làng quê chìm trong cơn mưa xối xả. Trời chập choạng tối, lũ ếch, nhái, ễnh ương bắt đầu rời hang ổ, đi tìm mồi và tìm bạn tình, cất lên những bản hợp xướng rền vang khắp cánh đồng quê.

Lúc này những người đàn ông ở quê hông đeo cái giỏ, tay cầm đèn pin vội vã ra đồng soi nhái cơm. Nhái cơm đầu mùa nhiều vô kể, dựa vào tiếng kêu mà người đi soi nhái pha đèn, nhái cơm bị lóa mắt nằm chết trân như “chờ” người bắt. Trời càng tối chúng càng dạn ánh đèn, chỉ cần chịu khó khoảng hơn một giờ là có cả một giỏ đầy, khoảng hai ký nhái cơm mang về nhà.

Nhái cơm nhỏ hơn ếch, đùi nhái thon dài, không mập như ếch nhưng thịt nhái cơm rất béo, thơm, vị ngọt, tính bình, bổ dưỡng, ngon không kém gì thịt ếch. Nhái cơm bắt về được chặt bỏ đầu, lột da, mổ bụng bỏ hết nội tạng, chỉ giữ lại phần thịt, rửa sạch, để ráo nước rồi chế biến thành nhiều món ngon dân dã.

Vào mùa nhái cơm, lũ trẻ quê chúng tôi tha hồ được mẹ đãi những món ngon “gãy đũa” như nhái cơm tẩm bột chiên giòn vừa ngon vừa lạ miệng, chả nhái cơm lá tía tô vừa béo vừa thơm, nhái cơm làm nhưn chan mì vừa đậm đà vừa ngọt vị.

Riêng món nhái cơm xào sả ớt cay nồng, vừa đơn giản trong cách chế biến lại vừa ngon, là món ăn chơi và là món đưa cay tuyệt vời mà bất kỳ người nội trợ nào cũng có thể dễ dàng làm được. Nhái cơm làm sạch, ướp gia vị gồm muối, hạt nêm, đường, bột ngọt, hành, tiêu, tỏi, ớt, nghệ tươi giã nhỏ chừng mười lăm  phút. Phi thơm dầu ăn, cho nhái vào đảo đều cho thịt nhái săn chắc, chín, dậy hương thơm quyến rũ thì thêm một ít tiêu bột vào rồi tắt bếp. Món này ăn khi còn nóng và ăn kèm với bánh tráng nướng mới ngon.

Nhưng tôi vẫn nhớ nhất những đêm thức thật khuya, vừa ngồi nghe bà nội kể chuyện vừa canh lửa, háo hức chờ thưởng thức món cháo nhái cơm nóng hổi, thơm ngon, ngọt lịm. Mẹ tôi ướp thịt nhái rồi um thật kỹ với dầu phộng đã được phi thơm với củ nén. Khi nhái chín, dậy hương thơm, mẹ đổ thịt nhái vào nồi cháo có nước dừa mà bà cháu tôi vừa nấu chín tới. Mẹ nấu sôi thêm năm phút nữa cho các nguyên liệu quyện lẫn hương vị vào nhau rồi nêm lại gia vị cho vừa ăn, thêm một ít tiêu bột, một ít rau mùi cắt nhỏ vào nồi và tắt bếp.

Những chén cháo nóng hổi bày ra mâm, cả nhà quây quần bên nhau thưởng thức món ngon chốn đồng quê. Ngày ấy cuộc sống còn nghèo, món cháo nhái cơm đầu mùa với tôi trở thành món ngon hiếm có, là đặc sản chốn đồng quê.

Đã nhiều năm trôi qua nhưng món cháo nhái cơm những đêm khuya ngày còn thơ bé bây giờ nhớ lại tôi vẫn thấy thèm quá đi thôi. Cái vị ngon, ngọt, béo, thơm đậm chất đồng quê ấy thật không gì sánh nổi. Và mỗi khi nhìn những cơn mưa đầu mùa đến, tôi lại nhớ cồn cào những ngày xưa xa lắm, ngồi trong lòng nội yêu thương, canh lửa giúp mẹ nấu nồi cháo nhái cơm thơm ngon, ngọt vị đêm nào.

 Sài Gòn cũng đang mưa đầu mùa, tôi lại thèm được về căn nhà xưa, xắn quần, lội đồng soi nhái.