2264.LÂU ĐÀI SƠ KHỞI

 sưu tầm 

Tranh: một lâu đài gỗ nhỏ được xây dựng để kiểm soát vùng đất xung quanh. Đây là hình mẫu căn bản và dễ xây dựng nhất của lâu đài châu Âu trong thế kỷ thứ 8 và giai đoạn Trung Cổ. 

Để phục vụ nhu cầu hành chính, quân sự và nhà nước trong giai đoạn đầu tiên, giới quý tộc châu Âu thường cho xây dựng các lâu đài tại các khu vực địa lý có giá trị chiến lược cao. Lâu đài thường đặt tại những vị trí trung tâm mà từ đó có thể dễ dàng kiểm soát vùng đất xung quanh và kết nối với trục đường chính dẫn đến các trung tâm hành chính - quân sự khác. Lâu đài thường được xây dựng chắc chắn với các khối đá lớn và các khu vực phục vụ nhiều mục đích khác nhau của lãnh địa. Bất chấp lý thuyết này, trên thực tế, không nhiều lãnh chúa có đủ tiềm lực xây dựng lâu đài và thậm chí số người có thể xây dựng các lâu đài đá lớn còn ít hơn. Do chi phí xây dựng - thiết kế lâu đài là rất lớn, đặc biệt là chi phí cho kiến trúc sư và đá xây dựng, các lãnh chúa nhỏ thường bảo vệ mình bằng hệ thống hào luỹ gỗ và hào phòng thủ trong khi các lãnh chúa có tiềm lực hơn thường bắt đầu bằng các lâu đài gỗ. Do gỗ là nguồn nguyên liệu xây dựng rẻ và dễ kiếm nhất trong thời kỳ này, đồng thời xây dựng lâu đài gỗ cũng yêu cầu ít nhân công và chuyên môn kỹ thuật thấp hơn, phần lớn các lãnh chúa thường chọn xây dựng lâu đài bằng gỗ trước khi mở rộng và nâng cấp cấu trúc bằng đá. Như vậy, một cách dễ hiểu, các lâu đài bằng gỗ là các lâu đài chiếm số lượng lớn nhất trong thời kỳ tiền Trung Cổ của châu Âu. 

Khác với lâu đài bằng đá, vốn yêu cầu thời gian xây dựng lâu và lực lượng nhân công lớn, các lâu đài bằng gỗ có thể được xây dựng và hoàn thành trong thời gian sớm với một lực lượng nhân công vừa phải. Các công đoạn chế biến gỗ cho việc xây dựng cũng cho phép sử dụng các thiết bị xây dựng căn bản dễ kiếm trong đời sống hàng ngày. Phần móng cần thiết cho tường gỗ cũng nông và đơn giản hơn hẳn so với lâu đài đá. So với việc xây dựng phức tạp của tường đá, tường gỗ chỉ yêu cầu các khối gỗ được đẽo gọt đúng kích thước và xếp dính vào nhau theo phần móng nông. Nó dễ xây dựng hơn hẳn và cung cấp sự bảo đảm an ninh căn bản nhất cho toà thành. Do khả năng phòng vệ hạn chế của tường gỗ, người ta thường đắp các ụ đất cao làm nền cho lâu đài, điều này cho phép nâng chiều cao của lâu đài so với xung quanh, tạo hiệu quả tốt hơn trong việc phòng thủ. Một hệ thống hào nước hay hào phòng vệ cũng thường được đào xung quanh để tạo thêm khó khăn cho kẻ tấn công. Do sự đơn giản của việc xây dựng bằng gỗ, các lãnh chúa thường có thể tự chỉ huy và việc xây dựng chỉ yêu cầu đội thợ có năng lực thay vì yêu cầu tổng công trình sư hay các chuyên môn phức tạp khác của lâu đài đá. Đây là một nguyên nhân quan trọng khác dẫn đến sự phổ biển của lâu đài gỗ trong nhiều thế kỷ tại Châu Âu. 

Lâu đài bằng gỗ trong tranh là ví dụ điển hình của một lâu đài gỗ sơ khai. Một toà tháp lớn - pháo đài chính (keep) bằng gỗ với nhiều tầng được đặt trên gò cao nhất. Một lớp tường gỗ nhỏ bao xung quanh pháo đài chính giúp tăng cường an ninh. Để tạo khó khăn lớn nhất cho kẻ tấn công, một cây cầu nhỏ đủ để đi bộ được bắc chạy qua lớp tường gỗ nhỏ bao quanh pháo đài chính nối với khoảng sân chính của lâu đài. Trong trường hợp đối phương đã tràn được qua lớp tường ngoài, câu cầu gỗ nhỏ sẽ là trở ngại cuối cùng cho chúng trước khi vào được pháo đài. Một lớp tường gỗ bao quanh sân chính với hào nước đệm bên ngoài là hàng phòng thủ căn bản. Bên trong khoảng sân, một nhà nguyện được sử dụng chủ yếu cho gia đình lãnh chúa được xây dựng. Một số căn nhà nhỏ cho binh lính và gia nô cũng được xây dựng ở đây. Các căn nhà thường được xây nằm sát và dựa vào lớp tường phòng thủ. Một con đường duy nhất được xây cho phép liên thông giữa pháo đài và bên ngoài. Để kiểm soát và tăng cường khả năng phòng thủ con đường này, một tháp canh lớn được xây dựng và một lớp cửa an ninh chắc chắn được sử dụng. Lớp cửa này có thể được làm bằng gỗ hoặc bằng thép, tuỳ theo khả năng tài chính của lãnh chúa. Tháp canh cũng cho phép lính canh phát hiện người từ xa và bắn tên, ném đá xuống kẻ tấn công khi cần. 

Cras.